Πριν μερικές μέρες είχαμε τη θλιβερή επέτειο της κατάλυσης της δημοκρατίας μας από τη χούντα των συνταγματαρχών. Με διαφορά λίγων ημερών, ένας άλλος λαός της Νότιας Ευρώπης γιορτάζει την αποκατάσταση της δικής του δημοκρατίας, με τη λεγόμενη “Επανάσταση των Γαρυφάλλων” ( Revolucao dos Cravos).
“Σαράντα οκτώ χρόνια είναι πολύς καιρός για οτιδήποτε, πόσο μάλλον για μια δικτατορία. Μια τόσο γερασμένη κατάσταση είχε ως αποτέλεσμα μια επανάσταση σχεδόν ουτοπική”.
25 Απρίλη 1974. Στρατιωτικό κίνημα προοδευτικών αξιωματικών εκδηλώνεται τις πρώτες πρωινές ώρες και αποκαθιστά τη δημοκρατία στην Πορτογαλία, μετά από 48 χρόνια. Το κίνημα ήταν σχεδόν αναίμακτο, με τέσσερις μόλις νεκρούς. Έμεινε στην ιστορία ως «Επανάσταση των Γαρυφάλλων», επειδή πολλοί στρατιώτες είχαν τοποθετήσει στις κάννες των όπλων τους γαρύφαλλα, με την προτροπή των εξεγερμένων πολιτών.
Η Πορτογαλία από τις 26 Μαΐου 1926 στέναζε κάτω από στρατιωτική δικτατορία, μετά την ανατροπή του εύθραυστης δημοκρατίας. Επικεφαλής αναδείχθηκε ο καθηγητής οικονομικών Αντόνιο ντε Ολιβέιρα Σαλαζάρ, ο οποίος κυβέρνησε από το 1932 έως το 1968, όταν αναγκάστηκε να εγκαταλείψει την εξουσία για λόγους υγείας. Ο Σαλαζάρ οραματίστηκε το «Νέο Κράτος», ένα καθεστώς με πολλά στοιχεία φασισμού. Τον διαδέχθηκε ο καθηγητής Νομικής Μαρσέλο Καετάνο, ο οποίος κυβέρνησε μέχρι την πτώση του καθεστώτος.
Στις αρχές της δεκαετίας του ’70, η Πορτογαλία αιμορραγούσε οικονομικά.Η προσπάθεια διατήρησης της αποικιακής της δύναμης απορροφούσε το 40% του προϋπολογισμού. Κάποιοι από τους χαμηλόβαθμους στρατιωτικούς, που ήταν δυσαρεστημένοι από την πορεία της χώρας και την επαγγελματική τους εξέλιξη, συγκρότησαν το «Κίνημα των Ενόπλων Δυνάμεων», με σκοπό να αλλάξουν την κατάσταση. Το κίνημα, υπό την ηγεσία του ταγματάρχη Οτέλο Σαράιβα ντε Καρβάλιο εκδηλώθηκε συνωμοτικά και με απόλυτη επιτυχία. Με το ξημέρωμα της 25ης Απριλίου ένα δικτατορικό καθεστώς ηλικίας σχεδόν μισού αιώνα είχε καταρρεύσει.
Μετά από μεταβατική περίοδο δύο ετών, κατά την οποία τη διακυβέρνηση της χώρας είχε αναλάβει επταμελής «Χούντα (Συμβούλιο) Εθνικής Σωτηρίας», το 1976 ψηφίστηκε το νέο δημοκρατικό Σύνταγμα κι έγιναν οι πρώτες πολυκομματικές εκλογές, που ανέδειξαν στην προεδρία τον στρατηγό Αντόνιο Ραμάλιο Εάνες και στην πρωθυπουργία τον σοσιαλιστή Μάριο Σοάρες. Η Πορτογαλία μπήκε οριστικά σε δημοκρατική ρότα και το 1986 έγινε μέλος της Ευρωπαϊκής Οικονομικής Κοινότητας (μετέπειτα Ευρωπαϊκής Ένωσης).
Άμεσο αποτέλεσμα της πτώσης της δικτατορίας ήταν η διάλυση της αποικιοκρατικής Πορτογαλίας. Οι υπόλοιπες ευρωπαϊκές πρώην αποικιοκρατικές δυνάμεις είχαν χάσει τις περισσότερες αποικίες τους από τις δεκαετίες του ’50 και του ’60. Η Γουϊνέα – Μπισάου κέρδισε την ανεξαρτησίας της το 1974 κι ένα χρόνο αργότερα η Μοζαμβίκη, η Αγκόλα, το Σάο Τομέ ε Πρίνσιπε και τα Νησιά του Πράσινου Ακρωτηρίου. Αξίζει να σημειωθεί πως στην Αγκόλα και τη Μοζαμβίκη ειδικά, η ανεξαρτησία επιτεύχθηκε σε μεγάλο βαθμό χάρη στη δραστηριότητα ισχυρών αριστερών αντάρτικων, με την υποστήριξη της Ε.Σ.Σ.Δ. και της Κούβας.
Παρά την επιστροφή στη δημοκρατική ομαλότητα, την είσοδο στην ευρωπαϊκή κοινή αγορά και τους υψηλούς ρυθμούς ανάπτυξης τα επόμενα χρόνια, η Πορτογαλία παραμένει ανάμεσα στους αδύναμους κρίκους της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ιδιαίτερα μετά την έμπνευση της περίφημης “απογραφής” των ελλειμμάτων επί πρωθυπουργίας του σοσιαλδημοκράτη – πρώην μαοϊκού παρακαλώ!- Ζοζέ Μπαρόζο, που αντέγραψε και ο δικός μας “καταλληλότερος”. Τουλάχιστο ο κ. Μπαρόζο φρόντισε να εγκαταλείψει εγκαίρως την ηλεκτρική καρέκλα του επικεφαλής της κυβέρνησης για να αναλάβει τη θέση του Κοινοτικού Επιτρόπου. Οι λιγότεροι προνομιούχοι συμπατριώτες του συνεχίζουν να δοκιμάζονται από τις πολιτικές επιλογές αυτού και του διαδόχου του σοσιαλιστή Ζοζέ Σόκρατες καθώς και, προφανώς, από τη διεθνή οικονομική κρίση. Παρόμοια οι υπόλοιπες χώρες του φτωχού ευρωπαϊκού Νότου και οι “νεοφώτιστες” της Ανατολής.
Σύμφωνα με το γνωστό πολιτικό αναλυτή Σάμιουελ Χάντιγκτον, η «Επανάσταση των Γαρυφάλλων» προκάλεσε το «τρίτο κύμα εκδημοκρατισμού», που εξαπλώθηκε στην Ελλάδα (24 Ιουλίου 1974), την Ισπανία (1975) και τη Λατινική Αμερική (δεκαετία του ’80).
Αναρτήσεις
