Κώστας Βούλγαρης, Το εμφύλιο σώμα: πολυφωνική μεταμυθοπλασία, Αθήνα: Εκδόσεις του Εικοστού Πρώτου, 2014
«Τι τα ‘θελεν κι αυτός και δέχθηκε του φέουδου την επιτροπεία;
Ήταν σαν πέθαινεν απ” τις ακολασίες και τις ασωτείες του ο Βαρώνος,
πού ‘χε ρημάξει κι ερημώσει, τρώνοντας τον πλούτον της, την επικράτεια
αυτός φουσκώνοντας πολιτικές κι οι σύμβουλοί του το πουγκί τους,..»
Ηλίας Λάγιος, 2003
Ο ωραίος Σαιν-Ζυστ (Λουί Αντουάν Λεόν ντε Σαιν Ζύστ 1767 – 1794)* με κοιτάζει υπαινικτικά με την άκρη του ματιού την ώρα που παρακολουθώ να ξετυλίγεται το νήμα της περιπετειώδους ζωής του: μέγας συνωμότης της γαλλικής επανάστασης, αμείλικτος υπερασπιστής των σκοπών της Première République Française (της πρώτης Γαλλικής Δημοκρατίας), καρδιοκατακτητής, αποκεφαλισθείς στην γκιλοτίνα μαζί με άλλου
ς οπαδούς του Ροβεσπιέρου.
Και παρ ό,τι το ξέρουμε από πριν και οι δύο ότι οι δρόμοι μας δε πρόκειται να διασταυρωθούν ποτέ, ταυτόχρονα καταλαβαίνουμε ότι αυτή η παρ ολίγον συνάντηση μας θα εγγραφεί ανεξίτηλα στο γεμάτο αμυχές και τραύματα σώμα της ιστορίας. Η ιστορική ασυνέχεια διαπερατή ως ήταν αναμενόμενο αφήνει πολλαπλά περιθώρια δυνητικού μετασχηματισμού των ορίων που θέτει η υλικότητα του χρόνου.
Η λογοτεχνική αφήγηση αποτελεί μάλλον το ιδανικό μέσο για την ταξινόμηση αυτής της γοητευτικής αταξίας των παράλογων συναντήσεων ανθρώπων και στιγμών μέσα στον χρόνο. Πιάνοντας το νήμα από την εποχή που Ο Καρτέσιος βρέθηκε στην Τρίπολη αλλά και παλιότερα ο Κώστας Βούλγαρης διαπλέκει μεταξύ τους στιγμές της ιστορίας και της τέχνης του λόγου από την αρχαιότητα ως σήμερα. Η μεταμυθοπλασία, μια συγγραφική τεχνική στην οποία επενδύει το μεγαλύτερο μέρος της δημιουργικής του φαντασίας εδώ και αρκετά χρόνια καθορίζει τη μορφή αυτού του λογοτεχνικού εγχειρήματος. Ο Κώστας Βούλγαρης ανασυνθέτει ημέρες λογοτεχνίας και ιστορίας που μας μεταφέρουν από την γη που γεννήθηκε ο «πρώτος Πελασγός», στη σφαγή της Τρίπολης όταν «το τουφέκι εδούλευε τρεις μέρες ολόκληρες και έπεφταν χωρίς λύπηση άντρες, γυναίκες και παιδιά ανήλικα», μέχρι τη νύχτα της 27ης Δεκεμβρίου που «επραγματοποιήθη αιφνιδιαστική σύλληψις όλων των εν Πελοποννήσω κομμουνιστών ή υπόπτων».
Αναμφίβολα η ιδέα της ρευστότητας του χρόνου αλλά έτι περισσότερο του χώρου διαπερνούν από αρχή μέχρι τέλους την παρούσα αφηγηματική αλληλουχία. Οι λέξεις κοπιωδώς επιλεγμένες συνθέτουν μια γλώσσα λογοτεχνική ευχάριστη αλλά και ταυτόχρονα απαιτητική. Εν προκειμένω, η ανάγνωση λειτουργεί ως μια αλληλεπιδραστική ανοιχτή διαδικασία που φέρνει τους αναγνώστες συμμέτοχους στον ιστορικό–λογοτεχνικό διάλογο που εκτυλίσσεται.
Παραφράζοντας λίγο τα όσα είχε σημειώσει κάποια χρόνια νωρίτερα ο Κώστας Παπαγεωργίου για την Αερσίλοφο χώρα (2011) του Κώστα Βούλγαρη, διαπιστώνω ότι ενώ είναι μάλλον εξαιρετικά δύσκολο να κατηγοριοποιήσω αυτή την αφήγηση σε κάποιο συγκεκριμένο είδος λογοτεχνίας, από την άλλη η ανάγνωση της με εισάγει σε μια φιλολογία υποδειγματικά μοντέρνα, που δεν απορρίπτει κατ’ ανάγκη την παράδοση αλλά αξιοποιεί πτυχές της για να ανασυνθέσει μια εναλλακτική εκδοχή «μεγάλης αφήγησης». Αυτή η νέα «μεγάλη αφήγηση» ακριβώς επειδή είναι εναλλακτική διατηρεί την ικανότητα του αυτοσαρκασμού, καθώς και παραμένει ανοιχτή σε διάλογο με την ιστορία και τα υποκείμενά της.
Πρόκειται για ένα κείμενο γεμάτο συμβολισμούς, μεταφορές και ιστορικές αλληγορίες. Η «πολυφωνία» του κειμένου αλλά και αυτή η ωραία ισορροπία που εξασφαλίζεται ανάμεσα στο βίωμα, στην ιστορική γνώση, αλλά και τη φαντασία, διαμορφώνουν ένα πολύ καινοτόμο και ταυτόχρονα συναρπαστικό στην ανάγνωση αποτέλεσμα. Καλή ρευστότητα σε όλους όσοι πρόκειται να το διαβάσουν.
*Ο ωραίος Σαιν–Ζύστ μας κοιτάζει από το εξώφυλλο του βιβλίου, το οποίο επιμελήθηκαν η Μαρία Κούρση και ο Νίκος Βούλγαρης, Pierre–Paul Prudhon, Σαιν–Ζυστ, 1793
Αναφορές Κώστας Βούλγαρης, Ο Καρτέσιος στην Τρίπολη, Αθήνα: Πόλις, 2003
Ηλίας Λάγιος, Αναγνώσεις, τχ. 26, 13/4/2003
Κώστας Γ. Παπαγεωργίου, «Ένα συνονθύλευμα ιστορίας, μύθου, θρύλου», Ελευθεροτυπία, 2/6/2011
Αναρτήσεις
