Το πορτρέτο ενός κληρικού της Χεζμπολάχ σε μια κατεστραμμένη αγορά της οθωμανικής εποχής στη Ναμπατιέ του Λιβάνου, τον περασμένο μήνα
Μια οδυνηρή ήττα έχει αφήσει την άλλοτε απρόσβλητη ομάδα στην πιο αβέβαιη θέση εδώ και πολλά χρόνια.
Χριστίνα Γκόλντμπαουμ – New York Times – 10 Ιανουαρίου 2025
Για δεκαετίες, η κυριαρχία της Χεζμπολάχ στο Λίβανο ήταν κυριολεκτικά σιδερόφρακτη. Με το τεράστιο οπλοστάσιό της, η ένοπλη ομάδα ήταν πιο ισχυρή από τον εθνικό στρατό της χώρας. Είχε τον έλεγχο των πιο σημαντικών κυβερνητικών υπηρεσιών του Λιβάνου, καθώς και κρίσιμων υποδομών, όπως τα σύνορά με τη Συρία και το εμπορικό λιμάνι. Σχεδόν καμία σημαντική πολιτική απόφαση δεν μπορούσε να ληφθεί χωρίς την υποστήριξή της, και κανένα πολιτικό κόμμα δεν μπορούσε να αμφισβητήσει σοβαρά οποιαδήποτε κίνησή της ίδιας ή του προστάτη της, του Ιράν.
Αλλά αυτό το πολύχρονο status quo έχει τώρα κλονιστεί – μια μεταστροφή που άνοιξε ένα νέο πολιτικό κεφάλαιο στο Λίβανο.
Δεκατέσσερις μήνες μάχης κατά του Ισραήλ έχουν αφήσει την άλλοτε άτρωτη σιιτική μουσουλμανική ομάδα πληγωμένη. Οι αντάρτες ανέτρεψαν τον κύριο σύμμαχό της στη γειτονική Συρία, τον δικτάτορα Μπασάρ αλ Άσαντ. Το Ιράν βρίσκεται πλέον επίσης εξασθενημένο, καθώς το ίδιο και οι σύμμαχοί του έχουν πληγεί βαρύτατα από το Ισραήλ.
Η Χεζμπολάχ βρίσκεται στο πιο αβέβαιο έδαφος εδώ και χρόνια, καθώς η δυναμική της εξουσίας αναδιατάσσεται σε ολόκληρη τη Μέση Ανατολή μετά από δεκατέσσερις μήνες πολέμου και αναταράξεων. Και ενώ η οργάνωση παραμένει ισχυρή –διαθέτει ακόμη πολλές χιλιάδες μαχητές και απολαμβάνει την αφοσίωση των περισσότερων σιιτών μουσουλμάνων της χώρας– οι αναλυτές υποστηρίζουν ότι ένα πράγμα είναι πλέον αδιαμφισβήτητο: Η εποχή της αδιατάρακτης κυριαρχίας της Χεζμπολάχ και του Ιράν στον Λίβανο φαίνεται να έχει λάβει τέλος.
«Πρόκειται για μια νέα πολιτική πραγματικότητα», δήλωσε ο Μοχανάντ Χάγε Αλί, υψηλόβαθμος συνεργάτης του του Ινστιτούτου Κάρνεγκι για τη Μέση Ανατολή στη Βηρυτό. «Θα χρειαστεί χρόνος για να ξεδιπλωθεί αυτή η νέα πραγματικότητα», πρόσθεσε, «αλλά αυτό που έχουμε δει μέχρι στιγμής είναι αρκετό για να μας καταδείξει ότι η φορά των πραγμάτων έχει αλλάξει».
Η κινούμενη πολιτική άμμος αποκαλύφθηκε την Πέμπτη, όταν το κοινοβούλιο του Λιβάνου εξέλεξε νέο πρόεδρο, ξεπερνώντας χρόνια πολιτικού αδιεξόδου που πολλοί απέδιδαν στις προσπάθειες της Χεζμπολάχ να παρεμποδίσει κάθε προσπάθεια επίλυσης του. Η πολιτική παράλυση είχε αφήσει τη χώρα κάτω από την ηγεσία μιας αδύναμης και αναποτελεσματικής υπηρεσιακής κυβέρνησης για περισσότερα από δύο χρόνια.
Ο νέος πρόεδρος του Λιβάνου, στρατηγός Joseph Aoun, επιθεωρεί μια τιμητική φρουρά κατά την άφιξή του στο προεδρικό μέγαρο την Πέμπτη
Στο Λίβανο, πολλοί είδαν την εκλογή την Πέμπτη του στρατηγού Τζόζεφ Αούν, διοικητή του λιβανικού στρατού, ως ένα κρίσιμο βήμα προς την κατεύθυνση της σταθεροποίησης της χώρας. Θεωρήθηκε επίσης ως μία παραχώρηση της Χεζμπολάχ και, όπως είπαν ορισμένοι αναλυτές, ως μία παραδοχή ότι η ομάδα δεν είναι πλέον σε θέση να παραλύει το κράτος.
Από την ίδρυση του Λιβάνου, ένα πλήθος φατριών και αιρέσεων από τις περισσότερες από τις δώδεκα θρησκευτικές ομάδες της χώρας ανταγωνίζονται για εξουσία και επιρροή. Το εύθραυστο πολιτικό σύστημα στηρίζεται σε συμφωνίες μεταξύ των κομμάτων και των αιρέσεων, καθώς και των ξένων υποστηρικτών τους. Το σύστημα αυτό κράτησε τη χώρα ενωμένη με μια κλωστή καθώς αυτή κατρακυλούσε από κρίση σε κρίση από τότε που έληξε ο 15ετής εμφύλιος πόλεμος το 1990.
Τις τελευταίες τρεις δεκαετίες, η Χεζμπολάχ –η οποία είναι ταυτόχρονα πολιτικό κόμμα και μαχητική οργάνωση– είχε υπερφαλαγγίσει τους εγχώριους αντιπάλους της και είχε συνάψει στρατηγικές συμμαχίες ώστε να εδραιώσει τη θέση της ως η πραγματική δύναμη που στήριζε το αδύναμο και κατακερματισμένο κράτος της χώρας.
Την ίδια στιγμή που η κυβέρνηση αγωνιζόταν να κρατήσει τα φώτα αναμμένα και το νερό να τρέχει στις βρύσες, η Χεζμπολάχ είχε δημιουργήσει ένα τεράστιο δίκτυο κοινωνικών υπηρεσιών –συμπεριλαμβανομένης μιας υψηλής ποιότητας υγειονομικής περίθαλψης και δωρεάν εκπαίδευσης– για τους κατά κύριο λόγο σιίτες υποστηρικτές της.
Αλλά τους τελευταίους τρεις μήνες, η οργάνωση δέχτηκε μια σειρά από συντριπτικά πλήγματα.
Ο πόλεμός της με το Ισραήλ εξόντωσε τα ανώτατα στελέχη της Χεζμπολάχ, κατέστρεψε μεγάλα τμήματα του οπλοστασίου της και άφησε στη χώρα ένα λογαριασμό πολλών δισεκατομμυρίων δολαρίων για την ανοικοδόμηση. Η οδυνηρή ήττα της κατέρριψε επίσης τις υποσχέσεις της Χεζμπολάχ προς τους Λιβανέζους ότι μόνο αυτή θα μπορούσε να υπερασπιστεί τον Λίβανο από το Ισραήλ – ένας ισχυρισμός που λειτουργούσε ως ο επίσημος λόγος ύπαρξης της οργάνωσης.
Τέλος, τον περασμένο μήνα, η ομάδα έχασε την βασική χερσαία γέφυρα μεταφοράς όπλων και μετρητών, καθώς και έναν πολιτικό σύμμαχο, καθώς οι Σύροι αντάρτες, τους οποίους κάποτε πολεμούσε η Χεζμπολάχ, ανέτρεψαν την κυβέρνηση Άσαντ.
Σύριοι γιορτάζουν την παραμονή της Πρωτοχρονιάς στη Δαμασκό, εβδομάδες μετά την ανατροπή του προέδρου Μπασάρ αλ Άσαντ.
Ο προστάτης της Χεζμπολάχ, το Ιράν, βρίσκεται επίσης σε άμυνα μετά την απομάκρυνση του αλ Άσαντ και δεδομένης της δικής του κλιμακούμενης έντασης με το Ισραήλ, συμπεριλαμβανομένης της άμεσης σύγκρουσης μέσω της εκτόξευσης πυραύλων
Ο ιστός των αντι-ισραηλινών πολιτοφυλακών του Ιράν, γνωστός ως Άξονας της Αντίστασης –με βασικό παράγοντα τη Χεζμπολάχ– έχει διαλυθεί, παίρνοντας μαζί του την ικανότητα της Τεχεράνης να προβάλλει ισχύ τόσο στα δυτικά στη Μεσόγειο όσο και στα νότια μέχρι την Αραβική Θάλασσα.
Χωρίς αυτούς τους πυλώνες στήριξης, η ικανότητα της Χεζμπολάχ να επηρεάζει την πολιτική του Λιβάνου έχει περιοριστεί, παρότι η οργάνωση και οι σύμμαχοί της προσπαθούν να παρουσιάζονται ακόμα ως οι ρυθμιστές της πολιτικής ατζέντας στη χώρα. Ωστόσο η φθίνουσα επιρροή τους ήταν εμφανής ακόμη και πριν από την ψηφοφορία, όταν, αργά το βράδυ της Τετάρτης, ο υποψήφιος πρόεδρος που υποστηριζόταν από τη Χεζμπολάχ αποσύρθηκε από την κούρσα.
Το «αφήγημα της Χεζμπολάχ έχει απαξιωθεί σε σημαντικό βαθμό, ο στρατιωτικός της βραχίονας έχει αποδυναμωθεί σοβαρά και, κατά την άποψή μου, πολιτικά θα αρχίσει να αρχίσει να καταβάλει το τίμημα», δήλωσε ο Σαμί Ναντέρ, διευθυντής του Ινστιτούτου Πολιτικών Επιστημών στο Πανεπιστήμιο Saint Joseph της Βηρυτού.
Οι περισσότεροι ειδικοί συμφωνούν ότι παρά την αποδυνάμωσή της, η Χεζμπολάχ παραμένει η σημαντικότερη πολιτική δύναμη του Λιβάνου. Αλλά αυτό, λένε, είναι λιγότερο απόδειξη της επιρροής της οργάνωσης στην εξουσία και περισσότερο μια αντανάκλαση της πολιτικής δυσλειτουργίας και των εσωτερικών διενέξεων της χώρας. Αυτή η δυσλειτουργία καταγράφηκε στο ακέραιο κατά τη διάρκεια της κοινοβουλευτικής ψηφοφορίας της Πέμπτης, η οποία συχνά κατέληγε σε φωνές πριν από την ψηφοφορία.
Πάντως, η εκλογή του στρατηγού Αούν την Πέμπτη στην προεδρία είναι το πρώτο βήμα για τη διαμόρφωση ενός νέου πολιτικού χάρτη για τη χώρα και την περιοχή, υποστηρίζουν οι αναλυτές. Ο στρατηγός Αούν θεωρείται ευρύτερα ότι διαθέτει την υποστήριξη των Ηνωμένων Πολιτειών και της Σαουδικής Αραβίας. Άλλωστε στο παρελθόν οι Σαουδάραβες διεκδικούσαν την κυριαρχία στον Λίβανο, προτού επισκιαστούν από το Ιράν και τη Χεζμπολάχ.
Στη νικητήρια ομιλία του, ο στρατηγός Αούν αναφέρθηκε στο όραμα που ο ίδιος και οι σύμμαχοί του μοιράζονται για μια νέα πολιτική εποχή στο Λίβανο και δήλωσε ότι η ημέρα αυτή σηματοδοτεί «μια νέα φάση στην ιστορία του Λιβάνου».
Αναφέρθηκε στις αραβικές χώρες, που κάποτε εκδιώχθηκαν από το Ιράν, ως « αδελφά» έθνη. Μίλησε για το «δικαίωμα του κράτους να διατηρεί το μονοπώλιο της κατοχής όπλων» –μια έντεχνη αναφορά στις εκκλήσεις για αφοπλισμό της Χεζμπολάχ μετά τη λήξη της 60ήμερης εκεχειρίας με το Ισραήλ, αργότερα αυτό το μήνα. Και οραματίστηκε ένα κράτος που θα μπορούσε να προστατεύεται από τον δικό του εθνικό στρατό, χωρίς τις πολιτοφυλακές όπως εκείνη της Χεζμπολάχ που έχουν παρασύρει εδώ και καιρό τη χώρα σε εσωτερικές διαμάχες και πολέμους.
«Η δέσμευσή μου είναι να απαιτήσω μια στρατηγική άμυνας και τη δημιουργία ενός κράτους –επαναλαμβάνω, ενός κράτους– που θα επενδύει στον στρατό του, θα ελέγχει όλα τα σύνορα και θα εφαρμόζει τα διεθνή ψηφίσματα”, δήλωσε ο στρατηγός Αούν.
Παρόλα αυτά, οι ειδικοί προειδοποιούν ότι η χώρα βρίσκεται ακόμη στην αρχή αυτού του νέου πολιτικού κεφαλαίου – και ότι η Χεζμπολάχ μπορεί ακόμη να ανακάμψει. Οι επόμενοι μήνες θα είναι γεμάτοι από κρίσιμες δοκιμασίες για την οργάνωση, μεταξύ άλλων αν μπορεί να βοηθήσει στην ανοικοδόμηση των μεγάλων περιοχών της χώρας που καταστράφηκαν από τον πόλεμο και αν αποχωρήσει πλήρως από τον νότιο Λίβανο, όπως περιγράφεται στη συμφωνία κατάπαυσης του πυρός.
«Η Χεζμπολάχ έχει υποστεί σαρωτικά πλήγματα όσον αφορά τις στρατηγικές της δυνατότητες και την ικανότητά της να αντιμετωπίσει το Ισραήλ», δήλωσε ο Πολ Σάλεμ, αντιπρόεδρος για τη διεθνή συνεργασία στο Ινστιτούτο Μέσης Ανατολής στην Ουάσιγκτον. «Αλλά στο εσωτερικό του Λιβάνου, εξακολουθεί να αποτελεί μια πολύ βαριά οπλισμένη ομάδα, πιο ισχυρή από οποιαδήποτε άλλη στη χώρα»
.
Χιλιάδες υποστηρικτές της Χεζμπολάχ συγκεντρώθηκαν τον Νοέμβριο στο σημείο όπου ο ηγέτης της οργάνωσης, Χασάν Νασράλα, σκοτώθηκε σε ισραηλινή αεροπορική επιδρομή.
Αναρτήσεις
