Toυ Γιάνη Βαρουφάκη
Σήμερα, η Αδελφότητα των Τεχνοφεουδαρχών διαθέτει ένα ολοκαίνουργιο υπερόπλο που οι προκάτοχοί τους των επιχειρηματικών κολοσσών και της Wall Street δεν είχαν.
«Πώς καταφέρνει ο πλούτος να πείθει τη φτώχεια να χρησιμοποιεί την πολιτική της ελευθερία για να διατηρεί τον πλούτο στην εξουσία;» Θέτοντας αυτό το καίριο ερώτημα το 1952, ο σοσιαλιστής Ουαλός Άνιουριν Μπέβαν συνέλαβε το μεγαλύτερο παράδοξο της αστικής δημοκρατίας. Σήμερα, στην εποχή του Ίλον Μασκ, του Πίτερ Τίελ και των λοιπών μελών της τεχνο-ολιγαρχικής αδελφότητας της Big Tech, το παράδοξο του Μπέβαν έχει πάρει νέα συγκλονιστική τροπή.
Παρατηρώντας την περίτεχνη συνωμοσία αυτής της αναδυόμενης αδελφότητας που στοχεύει στην μεγιστοποίηση πλούτου και εξουσίας των μελών της από τη δεύτερη θητεία του Ντόναλντ Τραμπ, μόνο αηδία μπορείς να νιώσεις. Πάμπλουτοι άντρες με προϊστορία σαδιστικής συμπεριφοράς απέναντι στις μητέρες των παιδιών τους – τύποι οι οποίοι με ενθουσιασμό προωθούν συγγραφείς που εκθειάζουν τα βασανιστήρια και την καταπάτηση κάθε ανθρώπινου δικαιώματος – άρπαγες που τσεπώνουν δισεκατομμύρια από τις κυβερνητικές και στρατιωτικές προμήθειες, την ώρα που πασχίζουν να καταργήσουν κοινωνικά προγράμματα τα οποία προσφέρουν μια υποτυπώδη αρωγή στους φτωχούς – όλοι αυτοί έχουν κατασκηνώσει στο Μαρ-α-Λάγκο, στο θέρετρο του Τραμπ στο Μαϊάμι – όπου φιλώντας το δαχτυλίδι του νέου τους νονού ετοιμάζονται να αποκτήσουν άμεση πρόσβαση στην αμερικανική κρατική εξουσία.
Από τη σκοπιά τους, το πάρε-δώσε που σύναψαν με τον Ντόναλντ Τραμπ ήταν μια ιδιοφυής επιχειρηματική κίνηση: Έδωσαν εκατομμύρια και έλαβαν δισεκατομμύρια. Πράγματι, για μερικές εκατοντάδες εκατομμύρια δολάρια που επένδυσαν στην επανεκλογή του Τραμπ, μέσα σε λίγα λεπτά από τη νίκη του, συγκέντρωσαν επιπλέον πλούτο ύψους εκατοντάδων δισεκατομμυρίων. Παραδείγματος χάριν, η αξία της Palantir του Τίελ εκτινάχθηκε κατά 23%, ενώ η Tesla του Μασκ είδε τη μετοχή της να ανεβαίνει κατά 40% και να φτάνει χρηματιστηριακή αξία σχεδόν μεγαλύτερη, συνολικά, εκείνης της υπόλοιπης παγκόσμιας αυτοκινητοβιομηχανίας!
Για μερικά ψίχουλα προεκλογικής στήριξης στον Τραμπ, η Τεχνοφεουδαρχική Αδελφότητα ετοιμάζεται να λάβει τρία εκπληκτικά δώρα: Τεράστιας αξίας κυβερνητικά συμβόλαια. Ανεξέλεγκτη κερδοφορία μετά την χαλάρωση (ίσως και κατάργηση) κανονισμών για προϊόντα μεγάλης επικινδυνότητας για το ευρύ κοινό (π.χ. αυτόνομα οχήματα, ανεξέλεγκτα ρομπότ τεχνητής νοημοσύνης και μη επανδρωμένα αεροσκάφη, μαζική αύξηση της κατανάλωσης βρώμικης ηλεκτρικής ενέργειας). Και, τέλος, γιγαντιαία διαπραγματευτική δύναμη, με τη βούλα του κράτους, στις συναλλαγές τους με τους εργαζόμενους, τους προμηθευτές, τους ανταγωνιστές, την κοινωνία ολόκληρη.
Το ότι οι ευρύτερες φιλοδοξίες τους είναι άκρως ανησυχητικές για το 99,99% της Ανθρωπότητας είναι αυταπόδεικτο – το βγάζουν βούκινο οι ίδιοι: Το αγαπημένο βιβλίο του Τίελ, μαθαίνουμε, είναι, «Το Κυρίαρχο Άτομο» («The Sovereign Individual»). Οι συγγραφείς του, Τζέιμς Ντέιλ Ντέιβιντσον και Γουίλιαμ Ρις-Μογκ, παρομοιάζουν κυριολεκτικά και χωρίς την παραμικρή δόση ειρωνείας την Αδελφότητα των Τεχνοφεουδαρχών με τους… θεούς του Ολύμπου, υποστηρίζοντας ότι και έχουν δικαίωμα και πρέπει να κυριαρχούν στον πλανήτη! «Διαθέτοντας πολύ μεγαλύτερους πόρους και πέρα από την εμβέλεια πολλών μορφών καταναγκασμού, το κυρίαρχο άτομο θα επανασχεδιάσει τις κυβερνήσεις και θα αναδιαμορφώσει τις οικονομίες», διακηρύσσουν. Όσο για τον ίδιο τον Τίελ, η εξήγησή του για τον λόγο που αγαπά τόσο πολύ αυτό το άθλιο βιβλίο είναι ότι προσφέρει μια «ακριβή» πρόβλεψη για «ένα μέλλον που δεν περιλαμβάνει τα ισχυρά κράτη που μας κυβερνούν σήμερα». Αυτό που παρέλειψε βέβαια να πει ο Τίελ είναι ότι το όνειρό του δεν αφορά έναν κόσμο στον οποίο η υπερβολική εξουσία έχει ατονήσει, αλλά ένα μέλλον στο οποίο άνθρωποι σαν κι αυτόν την μονοπωλούν. Τουλάχιστον είναι αρκετά ειλικρινής για να αναγνωρίσει ότι η δική του εκδοχή της ελευθερίας είναι ασύμβατη με τη δημοκρατία.
Αλλά είναι κάτι από αυτά πραγματικά καινούργιο; Όσο καταδικαστέες κι αν είναι οι πρακτικές και οι πεποιθήσεις της Αδελφότητας των Τεχνοφεουδαρχών, είναι λάθος να παραδινόμαστε σε μια απερίσκεπτα αισιόδοξη ανάμνηση του παρελθόντος όπου, το παρόν φαντάζει χειρότερο από το προχθές, ενώ στην πραγματικότητα δεν είναι παρά μια σύνοψη του παρελθόντος μας.
Θυμάμαι πως, μετά τους Δίδυμους Πύργους, όταν ο Τζορτζ Μπους παραβίασε τη Σύμβαση της Γενεύης, ακόμη και το Αμερικανικό Σύνταγμα, νομιμοποιώντας τα ατελείωτα βασανιστήρια στο Γκουαντάναμο, αμερικανοί προοδευτικοί φίλοι θρηνούσαν «την απώλεια της αθωότητας της Αμερικής», όπως μου έλεγαν. Δεν μπορούσα να συμφωνήσω μαζί τους. «Τότε χάθηκε η «αθωότητα» της Αμερικής;», τους ρώτησα. Δεν είχε ήδη χαθεί κατά τη διάρκεια του Εμφυλίου Πολέμου στη δεκαετία του 1860; Ή στον Ισπανοαμερικανικό Πόλεμο; Ή κατά την διάρκεια της ποτοαπαγόρευσης που γέννησε την οικονομία των γκάγκστερ; Κι αν όχι τότε, δεν χάθηκε στη Χιροσίμα; Με τον Μακαρθισμό; Το Βιετνάμ; Τη δολοφονία των Κένεντι, του Μάρτιν Λούθερ Κινγκ και του Μάλκολμ Χ; Τις βομβιστικές επιθέσεις στην Οκλαχόμα; Σίγουρα, μια αθωότητα που χάνεται τόσο εύκολα μπορεί να ανακτηθεί εξίσου εύκολα! Δεν κάνουμε το ίδιο λάθος και τώρα, όταν μας εκπλήσσει που ένα μάτσο τεχνο-ολιγάρχες εντείνουν την διαπλοκή τους με την κυβέρνηση; Ή μήπως πραγματικά πιστεύει κανείς ότι οι τεχνοφεουδάρχες, π.χ. Γκέιτς και Μπέζος, δεν είχαν τα πλοκάμια τους βαθιά στον Λευκό Οίκο επί Μπάιντεν;
Βεβαίως και το έχουμε ξαναδεί το έργο! Κι όχι μόνο στο πρόσφατο παρελθόν. Στα τέλη του 19ου Αιώνα, ο Τζον Ρόκφελερ, ένας από τους πρώτους ληστές-βαρόνους της Αμερικής, ήταν επικεφαλής δυναστείας (με γιο μεγιστάνα των ΜΜΕ και εγγονό που θα γινόταν Αντιπρόεδρος των ΗΠΑ) που κάνει τον Μασκ να μοιάζει ερασιτέχνης,. Ο Τόμας Έντισον εκτέλεσε δημοσίως έναν άμοιρο ελέφαντα στο Κόνι Άιλαντ της Νέας Υόρκης, προκαλώντας του φρικτή ηλεκτροπληξία με το εναλλασσόμενο ρεύμα (AC) του Τζορτζ Γουέστινγκχαουζ για να επηρεάσει την κυβέρνηση υπέρ του δικού του συνεχούς ηλεκτρικού ρεύματος (DC) δυσφημίζοντας το εναλλασσόμενο ρεύμα που προσέφερε η εταιρεία του Γουέστινγκχαουζ. Ο Χένρι Φορντ αγόρασε εφημερίδα για να πιέσει δημάρχους και δημοτικά συμβούλια να αποσύρουν τα τραμ από τους δρόμους των πόλεων για να δώσουν τη θέση τους στα αυτοκίνητα και τα λεωφορεία της Φορντ.
Τότε, οι μεγαλο-καπιταλιστές δεν είχαν βέβαια τη δύναμη του διαδικτύου, αλλά είχαν άλλους τρόπους να διαμορφώνουν το πολιτικό, ιδεολογικό και πολιτιστικό μας περιβάλλον. Έχουμε ξεχάσει πώς οι ολιγάρχες, π.χ. οι αδελφοί Κοχ, ξόδεψαν δεκαετίες χρηματοδοτώντας το Δίκτυο Άτλας και την Εταιρεία Μοντ Πελερέν για να μετατρέψουν τον νεοφιλελευθερισμό σε παγκόσμιο δόγμα που μεταμφιέζει τον σκληρό ταξικό πόλεμο κατά της πλειοψηφίας ως εκστρατεία υπέρ της ελευθερίας; Ή πώς η Goldman Sachs «εφοδίασε» την κυβέρνηση του Μπιλ Κλίντον με τον δικό της διευθύνοντα σύμβουλο για τη θέση του Υπουργού Οικονομικών ο οποίος κατάργησε όλους τους κανονισμούς που εμπόδιζαν την αλητεία της Wall Street και, έτσι, έφεραν το Κραχ του 2008;
Όλα αυτά είναι γνωστά. Ωστόσο, σήμερα, η Αδελφότητα των Τεχνοφεουδαρχών διαθέτει ένα ολοκαίνουργιο υπερόπλο που οι προκάτοχοί τους των επιχειρηματικών κολοσσών και της Wall Street δεν είχαν. Πρόκειται για μια μορφή κεφαλαίου που δεν υπήρχε ποτέ μέχρι πρόσφατα: το νεφοκεφάλαιο, το οποίο, φυσικά, δεν ζει στα… σύννεφα, αλλά εδώ κάτω, στη Γη, αποτελούμενο από δικτυωμένα μηχανήματα, φάρμες διακομιστών, πύργους κινητής τηλεφωνίας, λογισμικό, αλγόριθμους που καθοδηγούνται από την τεχνητή νοημοσύνη – και βέβαια αμέτρητα χιλιόμετρα καλωδίων οπτικών ινών στους πυθμένες των ωκεανών μας.
Σε αντίθεση με το παραδοσιακό κεφάλαιο, από τις ατμομηχανές μέχρι τα σύγχρονα βιομηχανικά ρομπότ που είναι παραχθέντα μέσα παραγωγής, το νεφοκεφάλαιο δεν παράγει εμπορεύματα. Αντίθετα, αποτελείται από μηχανές που κατασκευάζονται έτσι ώστε να τροποποιούν την ανθρώπινη συμπεριφορά. Αυτά τα παραχθέντα μέσα τροποποίησης της συμπεριφοράς μάς εκπαιδεύουν να τα εκπαιδεύουμε να καθορίζουν τι θέλουμε. Και, όταν το… θέλουμε, οι ίδιες μηχανές μας το πωλούν απευθείας, παρακάμπτοντας τις αγορές. Υπό αυτό το πρίσμα, το νεφοκεφάλαιο επιτελεί πέντε ρόλους που μέχρι πρότινος ήταν πέρα από τις δυνατότητες του κεφάλαιου:Τραβάει την προσοχή μας.
Κατασκευάζει τις επιθυμίες μας.
Μας πουλάει, απευθείας, έξω από κάθε αγορά, αυτό που μας έκανε να θέλουμε.
Καθοδηγεί την προλεταριακή εργασία μέσα στους χώρους εργασίας. Και, τέλος,
Αποσπά από εμάς μαζική δωρεάν εργασία για να συντηρεί το τεράστιο δίκτυο μηχανών τροποποίησης της συμπεριφοράς στο οποίο ανήκει με την ελεύθερη εθελοντική μας εργασία. Πως; Καθώς δημοσιεύουμε κριτικές, βαθμολογούμε προϊόντα, ανεβάζουμε βίντεο, αντιδράσεις και φωτογραφίες, βοηθάμε στην αναπαραγωγή του νεφοκεφάλαιου χωρίς να αμειβόμαστε για την εργασία μας.
Στην ουσία, το νεφοκεφάλαιο έχει μετατρέψει όλους μας σε σύγχρονους δουλοπάροικους, ενώ στα εργοστάσια και στις αποθήκες, οι ίδιοι αλγόριθμοι που τροποποιούν τη συμπεριφορά μας και μας πουλάνε προϊόντα χρησιμοποιούνται – συνήθως από ψηφιακές συσκευές δεμένες στους καρπούς των εργαζομένων – για να τους αναγκάζουν να δουλεύουν πιο γρήγορα, να τους κατευθύνουν, και να τους παρακολουθούν σε πραγματικό χρόνο.
Όπως ήταν αναμενόμενο, οι ιδιοκτήτες αυτού του νεφοκεφάλαιου, η νεφελώδης Αδελφότητα Τεχνοφεουδαρχών τύπου Μασκ, Τίελ, Μπέζος, Ζούγκεμπεργκ, Γκέιτς, Google κλπ απολαμβάνουν μια ασύλληπτη μέχρι τώρα δύναμη να αποσπούν ανυπολόγιστες ποσότητες δωρεάν εργασίας από όλους σχεδόν, πλέον των υπεραξιών των προλετάριων που εξάγουν ως προσόδους από τους υποτελείς καπιταλιστές (στα εργοστάσια των οποίων παράγονται τα εμπορεύματα που διατίθενται μέσω, π.χ. της Amazon ή της Skroutz). Ιδιαίτερα τώρα που έχουν αγοράσει μια θέση στο προεδρικό τραπέζι του Τραμπ, η δύναμή τους είναι τέτοια που ένας Τζον Ντ. Ροκφέλερ, ένας Χένρι Φορντ, ακόμη κι ο (ακόμη ενεργός) Ρούπερτ Μέρντοκ, θα έδιναν το δεξί τους για να την έχουν.
Επιστρέφοντας στο καίριο ερώτημα του Μπέβαν, σήμερα είναι ευκολότερο από ποτέ να κατανοήσουμε πώς ο πλούτος πείθει τη φτώχεια να παραιτηθεί από την ελευθερία της και, ως αποτέλεσμα, να υπηρετεί δουλικά την Αδελφότητα των Ολιγαρχών: το κλειδί σε αυτή την κατανόηση είναι το νεφοκεφάλαιο, το υπερόπλο της Αδελφότητας των Μασκ, Μπέζος, Τίελ, Ζούκεμπεργκ κλπ, το οποίο τους εξοπλίζει με την εξουσία να διαμορφώνουν αυτόματα και άμεσα τη συμπεριφορά μας. Μπροστά σε αυτή την γιγαντιαία εξουσία, η πρόσβαση ενός Μασκ ή ενός Τίελ στον Λευκό Οίκο του Τραμπ δεν είναι παρά ένα ακόμα μπόνους. Σε αυτό το νέο τεχνοφεουδαρχικό πλαίσιο, τίποτα λιγότερο από μια πολιτική επανάσταση δεν μπορεί να αποκαταστήσει οποιαδήποτε ελπίδα για κυριαρχία επί της ζωής μας, πόσο μάλλον ελπίδα για κάποιας μορφής δημοκρατίας.
*Το άρθρο αποτελεί ελληνική απόδοση άρθρου του συγγραφέα που δημοσιεύτηκε στη Le Monde την 4-1-2025.
AΠΟ ΤΟ NEWS 24 7
Αναρτήσεις
